Home
Vertaaldiensten
Kwaliteitszorg
Vertaalnormen
Vertaalmethodologie
Klanten
Tarief en Prijsopgave
Bedrijfsprofiel
Links
English version
Nederlandse versie
Version française
Deutsche Version
Informatie: info@translinknet.be
Gratis offerte: sales@translinknet.be
Normen voor vertaaldiensten
Hoewel de vertaal- en lokalisatiesector in de loop der jaren een aantal normen heeft ontwikkeld met het oog op de evaluatie en/of verbetering van de kwaliteit vertaalde technische documenten, ontbreekt tot dusver een uniforme en omvattende norm die duidelijke eisen bepaalt voor taal- en vertaaldiensten. De meeste normen die in de jaren '70 en '80 werden gepubliceerd, hadden betrekking op problemen die slechts onrechtstreeks met het vertaalproces zelf te maken hebben, zoals bijvoorbeeld formattering en presentatie (vb. ISO 2384:1977 Documentatie - Presentatie van vertalingen).
In wat volgt geven we een kort overzicht van de inhoud van twee normen, en van de Europese ontwerpnorm voor vertaaldiensten, waarop we onze eigen procedures inzake kwaliteitszorg en methodologie voor technische vertaling hebben gebaseerd, namelijk de Italiaanse norm UNI 10574, de Duitse norm DIN 2345 en de Europese ontwerpnorm prEN-15038.
UNI 10574
Wil hoofdzakelijk de eisen en procedures vastleggen, die leveranciers van vertalingen en tolkdiensten moeten toepassen in hun dagelijkse werking. Meer in het bijzonder bepaalt de norm richtlijnen en eisen voor:
- het managen van de productiecyclus (projectmanagement, productie, evaluaties)
- de infrastructuur waarover de leverancier van vertaal- en tolkdiensten beschikt
- de selectiecriteria voor het aanwerven van vertalers, revisoren, projectleiders, enz. en het opleiden van nieuwe medewerkers
DIN 2345
Is meer ambitieus van opzet en handelt over de vertaaldiensten zelf, evenals over het contractuele kader waarbinnen deze worden verstrekt, en de algemene operationele procedures die moeten worden toegepast. De norm omvat vijf hoofdstukken die we hier achtereenvolgens kort behandelen:
- De brontekst of het origineel
Dit hoofdstuk legt uit dat de klant verantwoordelijk is voor het aanleveren van een, vanuit taalkundig en technisch oogpunt, accuraat en correct brondocument. De vertaler, van zijn kant, is verantwoordelijk voor het verzamelen van bijkomende informatie over het specifieke technische vakgebied of het onderwerp waarover de tekst handelt (bijv. via raadpleging van onafhankelijke deskundigen of, beter nog, van de technische medewerkers van de klant zelf). - De keuze van de vertaler
De norm benadrukt het belang van de technische competentie van de vertaler, alsook van het naleven van deadlines en van de toegang tot relevante naslagwerken, zowel on line woordenboeken als gedrukte standaardwerken, en technische instrumenten zoals vertaalgeheugens en software voor terminologiebeheer. - Het contract tussen de klant van de vertaler of leverancier van vertaaldiensten
Dit hoofdstuk behandelt in hoofdzaak de stappen die verlopen tussen de ontvangst van de brontekst en de aanvang van het vertaalwerk. Vertalers of vertaalbureaus maken zelden gebruik van formele contracten, behalve als het om zeer grote projecten gaat. De overeenkomst voor de levering van de dienst wordt doorgaans vastgelegd in het bestek, de offerte of de bestelbon, die door de klant wordt ondertekend. Dat document dient ten minste gegevens te bevatten over de afgesproken leveringsdatum of deadline, en over eventuele bijkomende diensten (opmaak of DTP, terminologie-extractie, terminologiemanagement, bijkomende correcties of revisies, speciale redactie-eisen, enz.). - De doeltekst of de vertaalde tekst
DIN 2345 bepaalt dat het doeldocument moet voldoen aan de taalkundige normen van de doeltaal. De inhoud moet een getrouwe weergave zijn van het origineel. Indien hierover geen specifieke overeenkomst werd gesloten met de klant, worden alle tekstfragmenten van het brondocument vertaald, met inbegrip van voetnoten of eindnoten, tabellen, bijlagen en tekst vervat in afbeeldingen. Specifieke symbolen en meeteenheden worden geconverteerd en aangepast aan de conventies die gelden in de doeltaal of in het land waarin de vertaling zal worden gebruikt. - Revisie/nalezen
Over dit onderwerp blijft de norm vrij vaag. Er wordt alleen gesteld dat de vertaling moet worden gecontroleerd op correctheid van de technische en terminologische inhoud, op volledigheid en op overeenstemming met de voorwaarden vastgelegd in het contract, de bestelbon of de overeenkomst.
Bovenstaande normen bevatten, naar onze mening, erg nuttige richtlijnen, aanwijzingen en suggesties voor werkmethoden voor de vertaalsector.
prEN-15038, een Europese Kwaliteitsnorm voor Vertaaldiensten
Het werk van de leden van de CEN/BTTF 138 Taskforce aan de toekomstige "Europese Kwaliteitsnorm voor Vertaaldiensten", dat werd aangevat in 2000, heeft reeds enkele erg nuttige en vernieuwende concepten opgeleverd, zoals blijkt uit tussentijdse rapporten en commentaarstukken die openbaar werden gemaakt (zie bijv. de website van de Localization Industry Standards Association: www.lisa.org), en uit het normontwerp prEN-15038:2004).
Een van de belangrijkste vernieuwingen die we terugvinden in het ontwerpversie van de norm is de nauwkeurige definitie van de begrippen "revision" en "review".
Volgens prEN-15038 (§ 5.3.4) bestaat de "revision" uit het "vergelijken van de brontekst en de doeltekst voor wat betreft de terminologische coherentie, het taalregister en de stijl". De "revision" van een vertaling impliceert dus dat men de vertaalde tekst vergelijkt met het origineel om te controleren of de vertaling accuraat, juist, volledig, enz. is.
Een review (§ 5.3.5), daarentegen, wordt gedefinieerd als een "eentalige review met het oog op de evaluatie van de geschiktheid van de uiteindelijke vertaling om te dienen voor een vooropgesteld doel". De review omhelst dus het nalezen van de tekst zonder naar het origineel te kijken. In dit stadium van de productie wordt aangenomen dat alle taal- en vertaalproblemen zijn opgelost zodat de reviewer zich volledig kan concentreren op de beoordeling van de leesbaarheid, vlotheid en technische correctheid van de vertaling. Het normontwerp stelt ook uitdrukkelijk dat zowel de reviser als de reviewer over een zekere "competentie moeten beschikking ten aanzien van het betreffende vakgebied".
Deze formele definitie van de stappen in het vertaalproces die tot nog toe vrij willekeurig werden aangeduid met termen als "editeren", "nalezen", "proof-reading", "reviseren", "controleren", "checken",... van een vertaling betekent een grote stap vooruit en kan ons helpen de verwachtingen en eisen van zowel klanten als vertalers duidelijker te omlijnen.
De "Europese Kwaliteitsnorm voor Vertaaldiensten" EN-15038 zal de eerste norm zijn die niet alleen het vertaalproces zelf behandelt, maar ook een aantal andere processen in de globale toeleveringsketen, van de initiële offerte en projectspecificatie, over productie en kwaliteitscontrole, tot de oplevering van de afgewerkte vertaling aan de klant. Zelfs bepaalde aspecten van de facturatie komen aan bod. Een bondige samenvatting van de inhoud van EN-15038 is te vinden op de website van de EU (deze link opent een pdf-bestand). De publicatie van de norm EN-15038 is gepland in 2006.
In de sectie Vertaalmethodologie vindt u meer uitleg over de manier waarop we de voornaamste concepten van de zonet besproken normen hebben ingebouwd in onze procedures voor kwaliteitsborging en in het vertaalproces.
Thierry Baillet
Zaakvoerder
Translink Technical Translations